Królestwo Prus powstało 18 stycznia 1701r., w momencie koronowania na króla Prus, margrabiego Brandenburgii i księcia-elektora Świętego Cesarstwa rzymskiego- Fryderyka III (I) Hohenzollerna. Od tego momentu rosła jego rola w Rzeszy Niemieckiej ( uwieńczona proklamowaniem cesarstwa Niemieckiego 18 stycznia 1871r.), w Europie, a z czasem na świecie. Na jego temat napisano już chyba wszystko, a jednym bardzo wielu lapidarnych opinii na jego temat oddają słowa szkockiego pisarza.

Thomasa Carlyle (1795-1881), który napisał że „Wiele krajów posiada dłuższy miecz niż Prusy, lecz żaden nie potrafi go tak szybko wydobyć z pochwy”. Słowa te- jak mało które- oddają charakter tego nieistniejącego państwa. Wielokrotnie przekonali się o tym sąsiedzi. Długo można mówić prawdziwie o tym, jak Prusy rządzone przez kolejnych Hohenzollernów dusiły polskość i Polskę. Nie trzeba wielu dowodów, by uznać że zwalczanie Polski, było istotą Prus. Szkoda, że o tym nie zawsze się obecnie pamięta, a jeszcze rzadziej mówi. Zdumiewa to, bowiem, nasz kraj mógł za sprawą Hohenzollernów stać się protestanckim, a to wielu by nie ścierpiało.

Skąd to nazwisko, w bezpośrednim odniesieniu do naszej wsi?

405 lat temu, 20 kwietnia 1607r., kiedy trzy angielskie statki wiozące niewolników, były o krok od zatoki Chesapeacke, i jak wiemy, niebawem przyniosło to założenie pierwszej osady niewolniczej na kontynencie południowo- amerykańskim- Jamestown, gdzie indziej hrabia Rzeszy( Reichsgraf, godność nadawana przez cesarza) Johann Georg (Jan Jerzy) Hohenzollern-Sigmaringen zakupił domenę- majątek Grodno, w skład której wchodziły: zamek Grodno, wioski Dziećmorowice, Olszyniec, Jugowice, Niedźwiedzica i Zagórze Śląskie ( te ostatnie pierwszy raz wymienione w dokumentach), części osad Myślęcin i Śląska Dolina ( ta wieś znajdowała się na dnie doliny zalanej wodami Jeziora Bystrzyckiego), młyny, w tym na terenie Lubachowa i Śląskiej Doliny.

Kim był nowy właściciel Dziećmorowic?

Hrabia Rzeszy, był synem Joachima (21 czerwca 1554r. w Sigmaringen-7 lipca 1587r. w Cöllen ¹nad Szprewą, pochowany w Berlinie) i Anny hrabiny Hohenstein (ok. 1555r.- †po 20 października 1620r.). Jego dziadkiem, był Karol I Hohenzollern (1516r.- 8 marca 1576r.w Sigmaringen). To po jego śmierci dokonano podziału majętności rodu Hohenzollern na trzy linie: Haigerloch, Hechingen i Sigmaringen.

Przypomnijmy, że pierwszy raz przedstawiciel Hohenzollernów-Burkhard z Zollern na terenie Szwabii, wymieniony został w dokumentach pisanych w 1061r. Miał on przyjść na świat ok. 1025r. Jego syn Fryderyk został hrabią, a prawnuk Fryderyk III-burgrabią Norymbergi. W 1415r. cesarz Zygmunt Luksemburski (14 lub 15 lutego 1368r.-9 grudnia 1437r., syn cesarza Karola IV i jego czwartej żony-Elżbiety Pomorskiej, i przez to prawnuk króla Kazimierza III Wielkiego) oddał Fryderykowi I Hohenzollernowi w lenno Brandenburgię i ustanowił go elektorem i margrabią brandenburskim. Stąd już blisko było Hohenzollernom do ziem korony polskiej i spraw polskich.

Warto w tym miejscu napomknąć, że Luksemburg, w 1392r. przedstawił- skądinąd znanemu Konradowi IV Wallenrode- plan rozbioru Polski przez Rzeszę Niemiecką, Zakon Szpitalny Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego  w Jerozolimie ( Ordo fratram domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonnnnicorum in Jerusalem, Zakon Krzyżacki) i margrabiego Moraw Jodoka. Kluczową rolę miał odegrać w tym projekcie książę opolski Władysław- syn księcia opolskiego Bolka II i Elżbiety świdnickiej ( ur. przed 1315r.-9 lutego 1348r., córka Bernarda Statecznego, wnuczka Władysława Łokietka i pra.. wnuczka po kądzieli Konrada i Mazowieckiego.

Johann Georg ( po mieczu potomek Burkharda) urodził się 12 maja 1580r. w Berlinie. W wieku 16 lat (9 lutego 1596r.) wstąpił do armii cesarskiej i odważnie się bił z wojskami Imperium Osmańskiego podczas trzeciej wojny austriacko-tureckiej. Chrzest bojowy przeszedł podczas ciężkich walk pod Mezökeresem niedaleko Eger na Węgrzech- 23-26 października 1596r. Wojnę tą zakończył pokój podpisany w Wiedniu- 11 listopada 1606r. W wojsku dosłużył się rangi pułkownika. Na „odchodne”  otrzymał znaczną i zwyczajową gratyfikację pieniężną- dziś byśmy powiedzieli odprawę.                                                                                   Był Johann Georg rycerzem Zakonu Joannitów i miał tytuł podkomorzego na dworze swego krewniaka Johanna Georga- elektora i margrabiego brandenburskiego (11 września 1525r. w Cölln-8 stycznia 1598r.).                                                                                                                                                                   16 lub 29 maja, a może w październiku 1606r. Johann Georg poślubił wdowę po Krzysztofie Schaffgotschu z Chojnika-Eleonorę z Promnitzów² (28 września 1576r. we Wrocławiu-19 grudnia 1611r. z tego rodu pochodziła także druga żona pana na Grodnie-Macieja Logau- Jadwiga). Po tym jak Eleonora zeszła, pojął za żonę-Annę Katarzynę z rodu Berka z Duby ³ (1580r.-† po lipcu 1633r., spoczęła w dziećmorowickim kościele). Ich ślub odbył się 18 maja 1612r.

Hrabia doczekał się od obu małżonek wcale sporej gromadki pociech. Wobec szczupłości dokumentów i występujących rozbieżności, powiedzmy że urodzona na Grodnie 16 lutego lub 6 marca 1607r. Anna Urszula, która czasem została żoną Johanna Maltzana, żyła do 23 grudnia 1667r. Po niej na świat przyszły kolejno: Eleonora Dorota – 10 lutego 1608r., Joachim Zygmunt- 1 listopada 1609r. i zaraz po urodzeniu zmarł, Georg Fryderyk-19 września 1610r. i zmarł w 1616r., nieznane z płci ani imienia dziecko, które przyszło na świat 19 grudnia 1611r., Anna Barbara wzmiankowana w 1613r., Helena w 1615r.- przyszła żona Johanna Karola Fünfkirchena (1613-1643 lub 1645), Maria Elżbieta w 1616r., Karol w 1617r., Anna Katarzyna w 1618r., która po śmieci w 1670r. została pochowana w dziećmorowickim kościele i ostatnie dziecko-Estera-urodzona 21 października 1620r.

Jak Hohenzollern wszedł w posiadanie Dziećmorowic?

Majątek zamkowy, stanowiący od końca XIV w. własność królów czeskich, a co za tym szło, po włączeniu Czech i Śląska do monarchii habsburskiej- cesarską, w skład którego poza zamkiem, folwarkiem na terenie ob. Zagórza Śląskiego, kopalniami rud srebra i ołowiu, młynami, lasami oraz kluczem wsi, nie był dochodowy. Z tego też powodu ciągle zmieniali się jego dzierżawcy. Wreszcie 27 lipca 1602r. cesarz Rudolf II Habsburg za 50 tys. talarów, sprzedał czeskiemu szlachcicowi baronowi Hansowi Bernardowi Fünfkirchenowi- generałowi, naczelnemu prowiantowemu Austrii i Węgier oraz swemu radcy dworskiemu majętność. Trzy lata później-15 maja 1605r. domenę z Dziećmorowicami, od barona Hansa Bernarda Fünfkirchena, kupił zarządca włości od 1595r. do 1600r.- Georg Kuhl z niedalekiego Witoszowa.

Co dalej?

Po śmierci hrabiego Rzeszy, 16 marca 1622r., wdowa po nim- Anna Katarzyna, ustanowiła burgrabią i zarządcą domeny, mało znanego na naszym terenie Reideburga. Kierował on, w bardzo trudnym czasie wojny trzydziestoletniej majątkiem, najpóźniej do zimy 1642r., kiedy na Grodnie osiadła córka Johanna Georga-Anna Katarzyna Rochow. Po tym gdy ona zmarła i spoczęła w dziećmorowickim kościele, włości przypadły jej dzieciom- Esterze ( 8 stycznia 1652r. na Grodnie-28 lipca 1692r. w Oleśnicy- wybitnej poetce nazywanej poetką ze Śląskiej Dolny, mąż jej- Joachim Wenzel, był starostą księstwa oleśnickiego) i Ferdynandowi, który 18 stycznia 1674r. spłacił siostrę i został samodzielnym właścicielem dóbr. Ten 30 maja 1679r., majętność odsprzedał Georgowi Ebenowi.

Ciekawe, czy król pruski-Fryderyk II Hohenzollern przebywając w Dziećmorowicach w 1760 i 1762r., wstąpił do świątyni i pokłonił się swemu krewniakowi? Wydaje się to prawdopodobnie, jako że był on monarchą o szerokich zainteresowaniach. Otaczał się ludźmi kultury i nauki. Mógł zatem zwrócić uwagę na czternastowieczny kościół, którego podziemia gromadziły prochy dawnych posiadaczy dominium zamku Grodno, w tym Dziećmorowic. Z pewnością dostrzegłby piękne i cenne kamienne płyty epitafijne wewnątrz kościoła jak i na zewnątrz świątyni. Nie udało się jak do tej pory natrafić na pisemne dowody takiej wizyty. Ale….

Kalendarz Johanna Georga Hohenzollerna-Sigmaringen

●1580r. Narodziny

●1596r.-1606r. Udział w trzeciej wojnie austriacko-tureckiej

●1606r. Zawarcie pierwszego małżeństwa

●1607r. Przyjście na świat pierwszego dziecka

●1607r. Zakupienie Grodna z majątkiem

●1612r. Zawarcie drugiego małżeństwa

●1620r.-Narodziny ostatniego dziecka

●1622- Śmierć i pochówek w Dziećmorowicach.

Objaśnienia

1-Osada w obecnym centrum Berlina, i starsza od niego. Założona przez osadników  znad Renu Pierwszy raz wzmiankowana 28 października 1237r. W 1709r. zjednoczona z Berlinem.

2- Śląski ród pierwszy raz wzmiankowany w 1430r.

3- Ród wywodził się z Czech i pierwszy raz wzmiankowany był w XI w.

W opracowaniu wykorzystano głównie niemieckojęzyczne tablice genealogiczne wspomnianych w tekście rodów oraz prace Heinricha Schuberta „Beschreibung und Geschichte der Burg Kinsburg in Schlesien” wydanej we Wrocławiu w 1910 i Jana Sakwerdy „Zamek Grodno”, wydanej w Wałbrzychu w 1989r.